Supernova και Hollywood

Τόσες ταινίες καταστροφής έχουν γυριστεί από το Hollywood, αλλά σε ότι αφορά τους επισκέπτες από το διάστημα, μόνο μετεωρίτες και κομήτες είχε το μενού. Στην πραγματικότητα όμως, το μικρό γαλάζιο διαστημόπλοιο που ονομάζουμε Γη, έχει κινδυνέψει πολύ περισσότερο από κάτι απόκοσμα όμορφο: μία έκρηξη supernova.

Με τον όρο supernova, ή όπως αναφέρονται στην ελληνική ορολογία, υπερκαινοφανείς αστέρες, περιγράφουμε την έκρηξη ενός αστέρα μεγάλης μάζας είτε ενός Λευκού νάνου. Στην πρώτη περίπτωση, η έκρηξη αυτή συμβαίνει όταν ο αστέρας παύσει να παράγει ενέργεια και αρχίσει να καταρρέει προς τον πυρήνα του. Στην δεύτερη περίπτωση, ο Λευκός νάνος απορροφά μάζα από κάποιον άλλο κοντινό αστέρα, συνήθως έναν Κόκκινο γίγαντα και φτάνει τελικά στην ίδια κατάσταση με τον προηγούμενο παράδειγμα.

Όταν η κατάρρευση προς τον πυρήνα φτάσει σε οριακό σημείο, προκαλείται μια έκρηξη τόσο βίαιη, ώστε το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του αστέρα εκτοξεύεται προς κάθε κατεύθυνση με ταχύτητες που ξεπερνούν τα 3000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, ενώ παράλληλα η λάμψη είναι μεγαλύτερη από οτιδήποτε άλλο έχουμε ποτέ παρατηρήσει. Μετά την έκρηξη μένει ένα εντυπωσιακό, πολύχρωμο νεφέλωμα, εκεί που κάποτε ήταν ένα γιγαντιαίο αστέρι ή ένα σύστημα Λευκού νάνου-Κόκκινου γίγαντα.

Έχετε ακούσει το τραγούδι του Moby, “we are all made of stars”;

Ε, λοιπόν, ο τίτλος δεν είναι καθόλου υπερβολικός. Όλο το ασβέστιο και ο σίδηρος που έχουμε στο σώμα μας, κάποια στιγμή στο παρελθόν εκτοξεύθηκε στο διάστημα και έφτασε στο νεφέλωμα από το οποίο προέκυψε το Ηλιακό Σύστημα, από μια έκρηξη υπερκαινοφανούς. Και δεν είναι τα μόνα…

Σύμφωνα με τη θεωρία που πρώτη φορά διατυπώθηκε το 1954, κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης παράγεται Θείο, Χλώριο, Τιτάνιο, Χρώμιο, Κοβάλτιο, Νικέλιο, και άλλα πολλά βαρέα στοιχεία, ενώ να σημειώσουμε πως όλη η διαδικασία γίνεται παρουσία οξυγόνου. Όταν τελικά συμβαίνει η έκρηξη, όλα αυτά τα στοιχεία εκτοξεύονται στο διάστημα και, κάποια στιγμή, γίνονται τα υλικά από τα οποία αποτελούνται τα ουράνια σώματα.

Όπως είναι προφανές, μια τέτοια έκρηξη είναι καταστροφική για οτιδήποτε είναι κοντά – και όταν λέμε κοντά, εννοούμε από 100 έτη φωτός και κάτω, δηλαδή 946.073.047.258.080 χιλιόμετρα. Να έχουμε εδώ υπόψη μας ότι αν συνέβαινε έκρηξη ενός supernova σε αυτή την απόσταση, μπορεί να μην τα καταλαβαίναμε άμεσα, αλλά η στοιβάδα του όζοντος θα καταστρεφόταν, με αποτέλεσμα οι βλαβερές ακτίνες του Ήλιου στο υπεριώδες φάσμα να φτάνουν ανεμπόδιστα στην επιφάνεια του πλανήτη μας. Σε μικρότερη απόσταση, καταλαβαίνετε πως τα πράγματα θα ήταν χειρότερα. Στα 25 έτη φωτός ή λιγότερο, τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα…

Πώς θα φαινόταν όμως ένα supernova, σε μια ασφαλή για εμάς απόσταση, ας πούμε γύρω στα 20.000 έτη φωτός; Σαν ένα νέο, πολύ φωτεινό άστρο στον ουρανό. Έτσι το είδε ο Kepler το 1604. Ήταν το τελευταίο supernova που έχει παρατηρηθεί με γυμνό μάτι και η φωτεινότητά του ήταν τόση που ήταν ορατό ακόμα και τη μέρα.

Έχει κινδυνεύσει όμως η Γη μας στο μακρινό παρελθόν; Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο πλανήτης μας έχει βρεθεί τουλάχιστο δύο φορές τα τελευταία δέκα εκατομμύρια χρόνια, στην πορεία σωματιδίων που είχαν εκτοξευτεί στο διάστημα μετά από εκρήξεις supernova. Η πρώτη την περίοδο του Αυστραλοπίθηκου και η δεύτερη όταν οι μακρινοί πρόγονοί μας άρχιζαν να χρησιμοποιούν πέτρινα εργαλεία.

Το τι αντίκτυπο είχαν είναι δύσκολο να το βρούμε, όμως πρόσφατες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πως και στις δύο αυτές περιόδους έχουμε μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Όσο για το μέλλον, πολλοί επιστήμονες περιμένουν μία έκρηξη supernova σε κοντινή απόσταση στη Γη, κάθε 15 εκατομμύρια χρόνια.

Με όρους Hollywood, είναι πολύ…πιθανό λοιπόν και είμαι βέβαιος πως κάποια στιγμή θα γυριστεί μια ταινία καταστροφής! Μπορεί να μην επιζήσουμε (στην ταινία), αλλά θα έχει τρομερά εφέ…